150 Tỷ USD Bị Thanh Lý Trên Thị Trường Crypto Năm 2025: Một Cú Sụp Đổ Của Bitcoin

Năm 2025 đánh dấu một năm có nhiều biến động trên thị trường crypto, với khoảng 150 tỷ USD bị thanh lý trên thị trường phái sinh. Mặc dù con số này nhìn bề ngoài có vẻ đáng lo ngại, nhưng thực chất nó phản ánh một cơ chế thị trường cấu trúc hơn là sự sụp đổ thực sự. Sự tăng trưởng của khối lượng giao dịch phái sinh trong năm này đã dẫn đến những biến động lớn, đặc biệt là khi thị trường gặp phải cú sốc vĩ mô.

Key Takeaways

Thanh lý cưỡng bức 150 tỷ USD: Đây là con số ấn tượng trên thị trường phái sinh crypto năm 2025.
Cú sốc từ chính sách kinh tế: Thanh lý xuất phát từ sự thay đổi chính sách của các nền kinh tế lớn, ảnh hưởng mạnh đến giá trị tài sản.
Auto-deleveraging (ADL): Cơ chế này đã làm trầm trọng thêm tình hình khi các tài khoản bị thanh lý hàng loạt.
Tập trung vào một số sàn lớn: Nhiều thanh lý xảy ra đồng loạt trên các sàn giao dịch lớn khi thị trường chịu áp lực.

Thanh lý trên thị trường phái sinh

Theo dữ liệu từ CoinGlass, toàn bộ thanh lý cưỡng bức trên thị trường phái sinh crypto trong năm 2025 đã lên tới khoảng 150 tỷ USD. Con số này có thể gợi lên cảm giác một năm khủng hoảng liên tục, khiến nhiều nhà đầu tư cá nhân cảm thấy hoang mang khi nhìn bảng giá chuyển sang màu đỏ. Trên thực tế, điều này phản ánh một cơ chế mang tính cấu trúc hơn: giá trị danh nghĩa của các vị thế futures và perpetual mà sàn giao dịch buộc phải đóng khi ký quỹ giảm xuống dưới ngưỡng yêu cầu.

Hầu hết thời gian, dòng chảy này hoạt động như một chức năng bảo trì, không phải là một sự sụp đổ thực sự. Trong một thị trường mà giá biên được xác định bởi phái sinh hơn là thị trường spot, thanh lý vận hành như một “thuế định kỳ” trên đòn bẩy. Nếu xem xét con số thanh lý một cách riêng lẻ, ắt hẳn nó sẽ gây lo ngại. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường phái sinh năm 2025, nó dường như không phải điều lạ lẫm. Tổng khối lượng giao dịch phái sinh crypto trong cả năm đạt khoảng 85,7 nghìn tỷ USD, tương đương với 264,5 tỷ USD mỗi ngày.

Tổng khối lượng giao dịch thị trường phái sinh tiền điện tử năm 2025 (Nguồn: CoinGlass)

Trong bối cảnh này, các con số thanh lý chỉ là hệ quả của một thị trường mà hợp đồng perpetual và các giao dịch chênh lệch giá chiếm ưu thế, và việc hình thành giá gắn chặt với các cơ chế ký quỹ và thuật toán thanh lý.

Cú sốc vĩ mô tác động đến thị trường

Thị trường phái sinh crypto không bị đột ngột rơi vào khủng hoảng từ bên trong mà chủ yếu từ các chính sách của các nền kinh tế lớn. Ngày 10 tháng 10, Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo áp thuế 100% lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và đưa ra gợi ý kiểm soát xuất khẩu phần mềm quan trọng. Điều này khiến các tài sản rủi ro trên toàn cầu rơi vào tình trạng lo ngại. Đối với thị trường crypto, cú sốc này va chạm mạnh với một thị trường đang long, sử dụng đòn bẩy và có mức phơi bày phái sinh kỷ lục.

Hành động đầu tiên là giá spot giảm khi nhà đầu tư bắt đầu đánh giá lại rủi ro. Tuy nhiên, trong một thị trường mà giá biên được xác định chủ yếu từ futures và leveraged swaps, cú giảm này đủ để đẩy một lượng lớn vị thế long vượt qua ngưỡng ký quỹ, dẫn đến việc các sàn giao dịch phải thanh lý các tài khoản thiếu margin. Từ ngày 10 đến 11 tháng 10, giá trị thanh lý cưỡng bức trên thị trường đã vượt quá 19 tỷ USD, trong đó phần lớn là vị thế long, chiếm khoảng 85-90% số hợp đồng bị thanh lý, phản ánh một xu hướng thị trường một chiều.

Cơ chế bảo vệ trở thành tác nhân khuếch đại

Điểm khác biệt của tháng 10 so với những lần thanh lý trước là sự tập trung và cách mà các đặc tính sản phẩm tương tác với thanh khoản suy giảm. Điều kiện vốn thắt chặt, biến động gia tăng và các giả định phòng ngừa rủi ro mà thị trường đã xây dựng trong năm bỗng chốc tan vỡ trong vài giờ.

Một trong những cơ chế quan trọng xuất hiện trong thời gian này là auto-deleveraging (ADL). Khi thua lỗ vượt quá khả năng của quỹ bảo hiểm, ADL sẽ giảm phơi bày của các tài khoản có lãi để bảo vệ bảng cân đối của sàn giao dịch. Từ ngày 10-11 tháng 10, ADL đã trở thành trung tâm, kích hoạt liên tục, đặc biệt ở các thị trường ít thanh khoản. Những quỹ chạy chiến lược market-neutral hay hedge inventory bị ảnh hưởng nặng nề khi hợp đồng short được dùng để bù lỗ có thể bị đóng một phần hoặc toàn bộ, dẫn đến rủi ro gia tăng.

Tập trung của sàn và cơ sở hạ tầng

Trong bối cảnh thị trường phái sinh, thanh khoản tập trung vào một nhóm sàn giao dịch lớn. Binance ghi nhận khoảng 25,09 nghìn tỷ USD, chiếm gần 30% toàn bộ thị trường; OKX, Bybit, Bitget theo sau với 10,76; 9,43 và 8,17 nghìn tỷ USD. Tổng cộng bốn sàn này nắm giữ khoảng 62% khối lượng phái sinh toàn cầu.

Các nền tảng giao dịch phái sinh tiền điện tử hàng đầu (Nguồn: CoinGlass)

Trong tình huống bình thường, sự tập trung này giúp thực hiện giao dịch hiệu quả. Song trong tình huống căng thẳng, một số sàn và engine rủi ro trở thành nguyên nhân chính dẫn đến thanh lý. Trong đợt căng thẳng tháng 10, các sàn cùng lúc giảm rủi ro, dẫn đến làn sóng bán cưỡng bức diễn ra đồng loạt.

Cơ sở hạ tầng kết nối các sàn giao dịch như cầu nối on-chain, hệ thống chuyển nội bộ và đường fiat gặp phải áp lực, làm chậm việc rút tiền và chuyển vốn, khiến các chiến lược cross-exchange không hoạt động hiệu quả.

Bài học từ sự kiện tháng 10

Sự kiện tháng 10 là một bài kiểm tra căng thẳng chỉ diễn ra trong hai ngày. 150 tỷ USD bị thanh lý trong cả năm không chỉ đơn thuần thể hiện sự hỗn loạn, mà còn là cách mà một thị trường phái sinh giải phóng rủi ro. Thông thường, thanh lý được xử lý một cách trật tự, được hấp thụ bởi các quỹ bảo hiểm. Tuy nhiên, trong tháng 10, nó đã phơi bày những giới hạn của một cấu trúc phụ thuộc vào vài sàn lớn, mức đòn bẩy cao ở mid-cap và long-tail cùng với các cơ chế backstop có thể đảo chiều khi chịu áp lực.

Khác với các cuộc khủng hoảng trước đây, sự kiện năm 2025 không gây ra chuỗi vỡ nợ rõ rệt. Hệ thống tiếp tục vận hành, giảm hợp đồng mở và định giá lại rủi ro. Kết quả là sự tập trung của P&L, sự chênh lệch mạnh giữa large-cap và long-tail, cùng cái nhìn rõ hơn về cách mà hành vi thị trường được điều khiển bởi các cơ chế.

Đối với trader, sàn giao dịch và các cơ quan quản lý, bài học rõ ràng là: trong một thị trường mà phái sinh định giá, “thuế thanh lý” không chỉ là hình phạt cho đòn bẩy quá mức, mà còn là đặc tính cấu trúc có thể biến từ việc dọn dẹp thông thường thành động cơ của một cú sụp đổ khi gặp điều kiện vĩ mô bất lợi.