Giải Mã Deepfake: Cách Nhận Diện và Bảo Vệ Chính Mình Trước Những Lời Lừa Đảo

Key Takeaways

Deepfakes là video hoặc âm thanh được tạo ra bằng trí tuệ nhân tạo, nhằm làm cho người khác dường như đã nói hoặc làm điều gì đó mà họ không thật sự làm.
Kiểm tra các biểu cảm gương mặt kỳ lạ, sự không khớp giữa chuyển động môi và âm thanh, hoặc ánh sáng video không tự nhiên.
Đảm bảo nội dung đến từ nguồn đáng tin cậy; nếu nguồn không rõ ràng, khả năng cao đó là deepfake.
Sử dụng các công cụ như tiện ích mở rộng trình duyệt hoặc ứng dụng để phát hiện nội dung giả bằng cách kiểm tra các dấu hiệu bị thao túng.

Trong thời đại kỹ thuật số ngày nay, việc phân biệt giữa thật và giả trở nên khó khăn hơn bao giờ hết, đặc biệt là đối với audio và video. Hãy hình dung bạn thấy một video của một tỷ phú công nghệ nổi tiếng thông báo về một dự án tiền điện tử độc đáo, hứa hẹn mua một tặng một đồng coin, hoặc nghe giọng nói của họ quảng bá một cơ hội airdrop. Nghe có vẻ thuyết phục, phải không? Nhưng nếu đó chỉ là trò lừa đảo?

Chính xác, đó là thế giới của deepfakes - những video và clip âm thanh được tạo ra bằng trí tuệ nhân tạo, nhằm làm cho người khác dường như đã nói hoặc làm điều gì đó mà họ không hề làm. Mặc dù một số deepfakes chỉ nhằm mục đích giải trí, nhưng một số khác có thể được sử dụng cho các trò lừa đảo, phát tán thông tin sai lệch hoặc thậm chí là thao túng dư luận. Cảnh sát Liên bang Australia đã tiết lộ rằng các kẻ lừa đảo đang sử dụng deepfake và phương pháp "pig butchering" như là những chiến thuật chính để lừa đảo nạn nhân tại đây.

Tin vui là vẫn có cách để nhận diện những trò lừa đảo này, và bạn có thể tránh bị lừa nếu có sự nhận thức đúng mực. Hãy cùng khám phá cách bạn có thể nhận diện deepfakes trước khi chúng gây hại.

Deepfake Là Gì?

Deepfakes chính là những video hoặc audio bị chỉnh sửa kỹ thuật số, sử dụng công nghệ tiên tiến để thao túng hình ảnh hoặc giọng nói của một người nào đó. Video hoặc âm thanh deepfake có thể khiến người ta tưởng rằng họ đã nói hoặc làm điều không có thật. Vậy công nghệ nào khiến điều này khả thi?

Chính là các công cụ tạo deepfake, giúp bất kỳ ai cũng có thể tạo ra những video hoặc âm thanh giả, dẫn đến việc nhiều trường hợp đã trở nên nổi tiếng trên mạng. Trong khi một số ví dụ deepfake chỉ được dùng để giải trí, tác động của deepfake lên xã hội lại có thể rất nghiêm trọng. Một số video deepfake đã khiến các nhân vật công chúng như Elon Musk bị giả mạo trong những dự án tiền ảo không có thật. Những video này có thể làm lan truyền thông tin sai lệch, tạo ra sự nhầm lẫn và thậm chí đánh lừa người chơi vào các dự án lừa đảo.

Một trong những thách thức lớn nhất là các kỹ thuật thao túng deepfake ngày càng trở nên tinh vi, đôi khi khiến cho việc phân biệt giữa deepfake và video thật trở nên rất khó khăn.

Bạn có biết? Thuật ngữ “deepfake” xuất phát từ sự kết hợp giữa “deep learning” (một loại AI được sử dụng để tạo nội dung giả) và “fake”. Video giả do AI tạo ra đầu tiên thu hút sự chú ý công chúng vào cuối năm 2017 khi một người dùng Reddit có tên Deepfakes chia sẻ video khiêu dâm được tạo ra bằng thuật toán hoán đổi khuôn mặt dựa trên mạng nơ-ron sâu.

Cách Deepfake Hoạt Động

Deepfakes sử dụng AI mạnh mẽ để học từ dữ liệu thực và sau đó tạo ra nội dung trông giống và nghe giống như thật nhưng hoàn toàn không phải. Dưới đây là cách đơn giản mà deepfake được tạo ra:

Thu thập dữ liệu: Đầu tiên, công nghệ cần nhiều ví dụ về khuôn mặt hoặc giọng nói của người đó để học hỏi từ dữ liệu thực. Những ví dụ này có thể là ảnh, video hoặc bản ghi âm.
Đào tạo AI: Các ví dụ này là cơ sở để AI học cách mà người đó nhìn và nghe như thế nào. Giống như việc bắt chước một người qua nhiều lần thực hành.
Tạo ra nội dung giả: Sau khi đã có đủ kiến thức, AI sẽ tạo ra nội dung mới. Nội dung này sẽ trông thực tế khi làm thay đổi khuôn mặt hoặc sắc thái cho video. Khi được sử dụng với âm thanh, công nghệ này sẽ bắt chước giọng nói của người đó để nói những điều mà họ chưa bao giờ nói.
Tinh chỉnh: AI có thể thực hiện các điều chỉnh nhỏ để làm cho nội dung giả đó thuyết phục hơn, nhằm đảm bảo âm thanh hoặc video giả ngày càng giống thật.

Cách Phát Hiện Video Deepfake

Bạn có thắc mắc cách nhận diện video deepfake? Dưới đây là một số dấu hiệu bạn cần quan tâm để xác định xem video có phải là thật hay không:

Tìm kiếm sự không nhất quán: Deepfakes đôi khi gặp khó khăn trong việc thể hiện cảm xúc tự nhiên. Nếu bạn thấy video có biểu cảm gương mặt kỳ lạ hoặc chuyển động môi không khớp, có khả năng cao đó là nội dung do AI tạo ra.
Kiểm tra đôi mắt: Hãy để ý đến ánh mắt trên khuôn mặt. Deepfakes thường có vấn đề với chuyển động của mắt hoặc phản chiếu ánh sáng có thể trông không tự nhiên hoặc bị mất nhịp.
Xem xét ánh sáng và bóng: Nếu ánh sáng trên gương mặt không phù hợp với phần còn lại của cảnh, thì video có thể là giả.
Lắng nghe cẩn thận: Với audio deepfake, lắng nghe các thường trực không tự nhiên, giọng nói cơ khí hoặc sự không nhất quán trong cảm xúc giọng nói.
Xác minh nguồn gốc: Nếu video dường như đến từ một tài khoản không rõ ràng hay không đáng tin, thì đây có thể là một deepfake.
Sử dụng công cụ phát hiện: Các công cụ có sẵn có thể phân tích video để tìm dấu hiệu về sự thao túng. Mặc dù không hoàn hảo, nhưng chúng có thể là một bước đầu hữu ích.
Kiểm tra với thông tin đáng tin cậy: Tìm kiếm nguồn tin tức khác để xác nhận nếu nội dung là thật hay đã được báo cáo là giả.

Phát Hiện Audio Deepfake

Hãy tưởng tượng bạn nhận được một video trên Telegram với giọng của một nhà ảnh hưởng tiền điện tử nổi tiếng khẳng định họ vừa ra mắt một đồng coin cách mạng. Dưới đây là các bước để xác định liệu đó có phải là âm thanh thật hay deepfake:

Nghe giọng cơ khí: Một deepfake thường có âm thanh lạ, cơ khí. Nếu giọng nói của người ảnh hưởng không có sự nhấp nhô tự nhiên, mượt mà hơn mong đợi, có khả năng cao đó là ý tưởng giả mạo.
Chú ý đến mẫu phát âm: Lưu ý nếu lời nói chảy tự nhiên. Nó có thể là một bản ghi không thực nếu như lời nói có sự ngắt quãng kỳ lạ hoặc không tự nhiên.
Kiểm tra sự thiếu kết nối cảm xúc: Giọng nói thật thường truyền tải cảm xúc tương ứng với hoàn cảnh. Nếu người ảnh hưởng có vẻ quá phấn khích hay lạnh lùng không phù hợp với tình huống, đó có thể là một deepfake.
So sánh với bản ghi biết trước: Nếu bạn có bản ghi khác của nhà ảnh hưởng đó, hãy so sánh chúng. Có sự khác biệt nào về cách họ nói hoặc phát âm từ không? Điều này có thể giúp bạn nhận diện một deepfake.
Quan sát tiếng ồn nền: Các bản ghi thực thường có âm thanh nền như tiếng ồn văn phòng hoặc tiếng nói mờ ở xa. Nếu âm thanh quá rõ ràng hoặc thiếu những chi tiết này, đó là một dấu hiệu đáng ngờ.
Sử dụng phần mềm phát hiện: Các công cụ phân tích âm thanh để phát hiện dấu hiệu thao túng có sẵn. Chạy clip qua một trong các công cụ này có thể cung cấp thêm lớp xác minh.

Công Cụ Nhận Diện Deepfakes

Theo báo cáo của Bitget Research, thiệt hại từ các trò lừa đảo deepfake trong ngành tiền điện tử dự kiến sẽ vượt quá 25 tỷ USD vào năm 2024, gấp đôi so với năm ngoái. Báo cáo tháng 6 cho thấy một sự gia tăng 245% trong các sự cố deepfake toàn cầu, theo dữ liệu từ Sumsub. Vì vậy, việc nhận diện deepfakes và bảo vệ chính mình khỏi các trò lừa đảo là vô cùng quan trọng.

Có một số công cụ hỗ trợ bạn nhận diện deepfakes:

Tiện ích mở rộng trình duyệt: Một số tiện ích mở rộng có thể được thêm vào trình duyệt của bạn để cảnh báo nội dung giả.
Công cụ phân tích video: Các công cụ này quét video để tìm dấu hiệu về sự thao túng, chẳng hạn như sự khác biệt về pixel hoặc thông tin bị thay đổi.
Ứng dụng phát hiện deepfake: Những ứng dụng này kiểm tra hình ảnh và video để tìm dấu hiệu thao túng. Chúng thường kiểm tra sự thay đổi về ánh sáng và biểu cảm gương mặt.
Tìm kiếm hình ảnh ngược: Các công cụ như Google Reverse Image Search có thể giúp bạn tìm kiếm nguồn gốc hình ảnh, có thể tiết lộ xem nó đã bị thay đổi hay chưa.
Phần mềm phân tích giọng nói: Chúng có thể giúp phát hiện âm thanh deepfake bằng cách phân tích bản ghi âm để tìm các âm thanh tổng hợp.

Lịch Sử Của Deepfakes

Giờ bạn đã hiểu deepfakes là gì và cách phát hiện video và audio giả, có lẽ bạn muốn biết cách thế giới lại tồn tại những video trông cực kỳ thật mà hoàn toàn giả mạo. Dưới đây là một cái nhìn nhanh về lịch sử của deepfakes:

1990s: Con người bắt đầu làm cho máy tính thay đổi khuôn mặt trong video.
1997: Một chương trình có tên “Video Rewrite” có thể thay đổi khuôn mặt của một người trong video để khớp với một giọng nói khác.
2017: Thuật ngữ “deepfake” ghi dấu ấn rộng rãi khi Reddit ra đời và các công cụ tạo deepfake mã nguồn mở xuất hiện.
2018: Khi chất lượng deepfake gia tăng và tiềm năng lạm dụng lớn hơn, nó dần trở thành một mối quan ngại nghiêm trọng.
2019: Deepfakes đã được sử dụng trong nhiều hoạt động độc hại, bao gồm thông tin sai lệch chính trị và gian lận tài chính.
2020 tới nay: Khi công nghệ tiến bộ, nỗ lực để tìm phương pháp nhận diện bản ghi âm và video giả, như đồng bộ môi không hoàn hảo và mẫu lời nói không tự nhiên ngày càng mạnh mẽ hơn. Các nhà nghiên cứu cũng đang phát triển các công cụ phát hiện video giả có thể giúp phân tích những điểm không nhất quán mà mắt thường khó nhận ra.

Những Vấn Đề Đạo Đức Của Deepfakes

Bạn không nên bỏ qua các vấn đề đạo đức nghiêm trọng liên quan đến deepfakes. Chúng đặt ra những câu hỏi nghiêm túc về sự thật và niềm tin bởi khả năng tạo ra các video và âm thanh giả mạo, nhưng cực kỳ chân thực.

Deepfakes, chẳng hạn, có thể được sử dụng để phát tán thông tin sai lệch, khiến mọi người nghĩ rằng họ đang nghe điều đúng sự thật, hoặc thậm chí phá hoại danh tiếng bằng cách tạo ra những cuộc tranh cãi chết tiệt. Hơn nữa, công nghệ này có thể vi phạm quyền riêng tư bằng cách sử dụng hình ảnh hoặc giọng nói của người khác trong những hoàn cảnh gây hiểu lầm hoặc không phù hợp. Đây giống như việc sở hữu một siêu năng lực mà có thể được áp dụng cho cả mục đích tích cực lẫn tiêu cực.

Deepfakes đang trở nên ngày càng tinh vi, vì vậy điều cần thiết là các công ty công nghệ, chính phủ và cá nhân hợp tác để khám phá các giải pháp ngăn chặn sự lạm dụng của chúng và bảo vệ người dân.

Bạn có biết? Bitget dự đoán rằng nếu không có các biện pháp bảo vệ mạnh mẽ, deepfakes có thể tạo ra đến 70% các tội phạm liên quan đến tiền điện tử vào năm 2026.

Tương Lai Của Công Nghệ Deepfake

Công nghệ deepfake hứa hẹn sẽ vừa thú vị lại vừa thách thức. Nó có khả năng hoàn toàn thay đổi cách mọi người sản xuất và tiêu thụ nội dung. Nó có thể được sử dụng để tạo ra những trải nghiệm thực tế ảo sống động và hấp dẫn, hồi sinh các diễn viên đã qua đời hoặc xây dựng những nhân vật mới mà trước đây không thể đạt tới.

Nhưng cũng có mặt trái của nó. Deepfakes có khả năng phát tán thông tin sai lệch hoặc tạo ra bằng chứng giả mạo một cách thuyết phục. Để thực sự hiện thực hóa tiềm năng của deepfakes mà vẫn hạn chế các ứng dụng tiêu cực, việc thực hiện các nguyên tắc đạo đức một cách đúng mực là rất cần thiết.

Ngoài ra, nghiên cứu hình sự trên blockchain cũng có thể giúp ích. Bằng cách sử dụng blockchain để tạo ra một hồ sơ rõ ràng, không thể thao túng về nơi nội dung truyền thông xuất phát và cách nó đã được thay đổi, việc xác minh tính xác thực của nội dung kỹ thuật số trở nên dễ dàng hơn. Cách tiếp cận này có thể kết hợp với các biện pháp như Đạo luật Bảo vệ và Trách nhiệm Nguồn gốc Nội dung từ Nội dung Bị chỉnh sửa và Deepfaked, giúp phân biệt giữa nội dung thật và nội dung đã bị thao túng. Tìm kiếm sự cân bằng giữa đổi mới và thận trọng sẽ là rất quan trọng khi công nghệ này tiếp tục phát triển.